Serwis GDDKiA200 lat Centralnej Administracji Drogowej

Od kamieni milowych do współczesnych tablic

Już w Indiach w III wieku p.n.e. król Acoka rozkazał rozmieszczać na przydrożnych słupach i ścianach skalnych ryciny praw państwowych i publicznych. Duży przepływ poruszających się po tych szlakach umożliwiał informowanie o powszechnie obowiązującym prawie. Rzymianie rozmieszczali wzdłuż dróg co jedną rzymska milę (1478,5 m) znaki kamienne. Wyryta była na nich odległość od początku drogi czyli centrum Rzymu, gdzie ustawiony był złoty kamień milowy. W prowincjach kamienie określały odległość od stolicy prowincji. Często na kamieniach wyryte były inskrypcje dotyczące panujących cesarzy, budowniczych dróg czy ważnych wydarzeń.

 

W Polsce najstarszym tego typu znakiem drogowym jest kamienny słup z 1151 roku ustawiony przez komesa Piotra Dunina, oznaczający połowę drogi pomiędzy Kaliszem a Kruszwicą. W późniejszym okresie powszechne było umieszczanie na skrzyżowaniach ważnych traktów drogowskazów, a także ustawianie tablic z nazwami miejscowości. Znaki te nie podlegały regulacjom i miały charakter zwyczajowy, stąd dowolność i różnorodność tego typu oznaczeń. Nawet przy drogach leśnych ustawiano kamienie jako punkty orientacyjne.

 

Kamienie milowe na pocztowym szlaku

Rozwój poczty w XVIII wieku wymusił potrzebę dokładnych pomiarów szlaków pocztowych. Wzorem rzymskim zaczęto więc ustawiać wzdłuż traktów kamienie milowe. Punktem centralnym pomiaru długości, tak jak w Rzymie, była stolica państwa czy też ważniejszy ośrodek regionu. Wprowadzane w okresie późniejszym przepisy budowy dróg zawierały gotowe projekty takich kamieni milowych. Powstawały z piaskowca, granitu lub innych materiałów kamiennych dostępnych lokalnie. W zależności od administracji drogowej różniły się kształtem, wysokością jak również odległością jaką odmierzały.

 

Kilka można spotkać na trenach zaboru pruskiego. Przy drogach krajowych zachowały się w miejscowości Biesowo i Lutry (DK57 pomiędzy Bartoszycami i Biskupcem). Forma tych kamieni została określona urzędowo. W XIX wieku wybitny architekt i wysokiej rangi urzędnik budowlany Prus Wschodnich, Karl Schinkiel zaprojektował wygląd kamieni milowych, które na mocy rozporządzenia ministra skarbu Rorhera z 1835 roku ustawiano w miejscach, w których dotąd nie było żadnych oznaczeń odległościowych. Kamienie milowe można również obejrzeć na terenie skansenów przy Obwodzie Drogowym w Skwierzynie i Rejonie w Gdańsku-Matarni (ul. Budowlanych 70).

 

Pierwsze międzynarodowe znaki drogowe

 

Pod koniec XIX wieku, wraz z pojawieniem się pojazdów mechanicznych, zaczęły powstawać normy związane z ich poruszaniem się po drogach czyli pierwsze Kodeksy drogowe. Wraz z nimi pojawiły się nowe znaki ustawiane przy drogach. np. na początku XX wieku we Francji obowiązywało oprócz typowych drogowskazów, 14 znaków drogowych, które dostarczały kierowcom niezbędnych informacji. Znaki te miały charakter lokalny i tu również obowiązywała zasada co kraj to obyczaj. Stąd z inicjatywy francuskiego ministra robót publicznych, Louisa Barthou, zwołano w Paryżu w 1908 roku I Światowy Kongres Drogowy. Celem statutowym kongresu stało się tworzenie warunków dla postępu technicznego w budowie, wyposażaniu i utrzymaniu dróg oraz rozwoju sieci drogowej na świecie.

 

Prace kongresu zaowocowały opublikowaniem w X 1909 roku Międzynarodowej Konwencji o ruchu samochodowym którą podpisało 37 państw. Ta konwencja wprowadzała pierwsze międzynarodowe znaki drogowe było to cztery okrągłe, granatowe tablice z białymi symbolami. Na kolejnej konwencji w 1926 roku zmieniono kształt znaków z okrągłych tarcz na trójkątne oraz dodano dwa nowe znaki. Dysponując jedynie sześcioma znakami drogowymi organizatorzy ruchu drogowego dalej musieli posiłkować się tablicami tworzonymi na lokalne potrzeby ruchu.

 

Tak zmieniały się znaki w Polsce

 

1922 - Polska ratyfikowała konwencję z 1909 roku. Okrągłe tablice zastąpiono sześcioma znakami w formie trójkątnych tablic.

1938 - Liczba znaków wzrosła do 23. Ich wygląd był jednak całkiem inny niż obecnie. Wyróżniano wówczas – tablice szosowe, tablice ostrzegawcze, informacyjne oraz tablice miejskie nazywane zakazującymi. Nie przewidziano popularnego obecnie znaku „ustąp pierwszeństwa przejazdu”. Wycofano się z niebieskich trójkątnych znaków ostrzegawczych zastępując je tablicami barwy żółtej z czarnym symbolem i obrzeżem.

1939-1945 - Lata okupacji przyniosły kolejną zmianę w oznakowaniu polskich dróg. Znaki podzielono na ostrzegawcze, nakazujące i zakazujące, znaki wskazujące, znaki kierowania ruchu przy zamknięciu dróg oraz inne. Pojawiły się również tabliczki z opisami pod znakami. W tym okresie znaki ostrzegawcze przybrały formę białych trójkątów z czerwonym obrzeżem i czarnym symbolem. Wprowadzono nowe dotychczas nie stosowane w Polsce znaki – przestrzeganie pierwszeństwa na drodze głównej oraz drogi głównej.

1946 - Dokończono zmiany w przepisach zapoczątkowane w 1938 roku. Rozróżniano znaki określające drogę główna i podporządkowaną, znaki ostrzegawcze, znaki zakazujące i nakazujące, znaki informacyjne. Co ciekawe obowiązywał podwójny znak drogi podporządkowanej według wzoru niemieckiego (białego odwróconego trójkąta z czerwonymi obrzeżami) oraz polski (żółty z czarnymi obrzeżami). Do znaków zaczęto dołączać tabliczki z dodatkowymi informacjami.

1956 - Zrezygnowano z czarnych obrzeży na znakach ostrzegawczych na rzecz czerwonych. Dodano szereg nowych znaków ostrzegawczych. Wdrożono nowe znaki takie jak: stop, zakazy skrętu czy wyprzedzania. Przepisy te dostosowały piktogramy na znakach do nowych potrzeb.

 

W późniejszych latach znaki ulegały kolejnym zmianom. Pojawiały się nowe inne były likwidowane. Z istotnych zmian to redukcja szerokości obrzeży znaków którą znacznie zwężono oraz zmiana w 1983 roku okrągłego znaku stop na ten obowiązujący obecnie ośmiokątny.