Serwis GDDKiAZ historii drogownictwa

Aleksander Gajkowicz

Doświadczenia w życiu człowieka trudy, niedobory, tęsknota, miłość, szkoła, praca kształtują charakter i postawę, pozwalają na postawienie przed sobą celów, które na pozór są nieosiągalne, ale długim dążeniem do zrealizowania.  W zmiennych czasach, bogatych w doświadczenia dobre i złe przyszło się wychować , żyć Aleksandrowi Gajkowiczowi. Urodził się 1 maja 1897r. w Teklinopolu na Wileńszczyźnie.

Ten wychowanek szkółki parafialnej, ukończył ze złotym medalem, gimnazjum im. Łomonosowa w Archangielsku, a następnie zdał egzamin konkursowy do Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu. Po kilku miesiącach musiał przerwać naukę, gdyż został powołany do jednostki wojskowej w Niżnym Nowogradzie, a po kilku miesiącach do artyleryjskiej szkoły podchorążych w Kijowie. Po ukończeniu szkoły podchorążych w 1917 r. został skierowany do jednostki wojskowej w Omsku (Syberia). W 1918 r. przedostał się przez Archangielsk do Murmańska, gdzie wraz z oddziałami polskimi drogą morską udał się przez Anglię do Francji. Do kraju przybył z Francji, przez Niemcy w 1919 r. jako oficer armii gen. Józefa Hallera. W 1920 r. przyjechał do Warszawy i przystąpił do studiów na Wydziale Inżynierii Lądowej na Politechnice Warszawskiej już w stopniu majora. Egzamin dyplomowy zdał 15 lutego 1926 r. wynikiem celującym, uzyskując tytuł inżyniera dróg i mostów.

Zawodowo z drogownictwem związał się w 1926 roku, podejmując pracę w oddziale drogowym Warszawskiej Dyrekcji Robót Publicznych, w niedługim czasie zostając kierownikiem PZD w Pułtusku.

W powiecie pułtuskim rozszerzył zakres robót drogowych, wprowadził nowoczesne metody do gospodarki drogowej a w szczególności wprowadził na drogach samorządowych nowoczesne metody ulepszania dróg gruntowych.  Ponadto postawił za cel swojej działalności radykalne usprawnienie i rozpowszechnienie robót szarwarkowych prowadzonych na drogach gminnych. Na drogach państwowych, w uzgodnieniu z Dyrekcją Okręgową Robót Publicznych, wykonał próbne odcinki powierzchniowego i wgłębnego bitumowania. Przystąpił również do budowy mostów żelazo – betonowych, w miejsce stosowanych przedtem wyłącznie drewnianych. Z całego kraju przyjeżdżały delegacje w celu zapoznania się z robotami prowadzonymi nad ulepszaniem dróg gruntowych w powiecie pułtuskim. Jego praca została dostrzeżona i awansował na stanowisko kierownika Zarządu Drogowego pow. warszawskiego. Obowiązki kierownika tego Zarządu pełnił prawie 7 lat ( o 1936 r). Wzorce czerpał ze swoich podróży do Francji, czy też wycieczek technicznych do Danii i Szwecji, gdzie dzięki przychylności tamtejszych władz mógł poznawać gospodarkę drogowych tych krajów. Pod jego kierownictwem prawie wszystkie drogi państwowe w granicach powiatu warszawskiego uzyskały nawierzchnie ulepszone typu ciężkiego, przeważnie z kostki nieregularnej bazaltowej, niektóre odcinki, jak Warszawa – Modlin i Warszawa – Wyszków wykonano z użyciem betonu. Wszystkie te drogi przetrwały ciężki ruch wojenny.

Wciąż się szkolił, czerpał doświadczenia, a wiedzą się dzielił, publikując ją w „Wiadomościach Drogowych” albo w referatach na konferencjach i kongresach, między innymi będąc członkiem zarządu Stowarzyszenia Członków Polskich Kongresów Drogowych oraz delegatem z ramienia Polski w Stałej Komisji Międzynarodowych Kongresów Drogowych. Również w  latach aż do śmierci brał udział w posiedzeniach tej komisji, odbywające się w Paryżu.

W 1937 r. powołany został na stanowisko naczelnika Wydziału Budowy i Utrzymania Dróg i Mostów w Ministerstwie Komunikacji. Było to ogromne wyróżnienie i olbrzymi mandat zaufania władz państwa, gdyż był to czas intensywnej rozbudowy i polepszania stanu dróg, zwłaszcza w gminnych, budowy mostów. Pan Gajkowicz wziął czynny udział w organizowaniu I Polskiego Kongresu Inżynierów, który odbył się we wrześniu 1937 r. we Lwowie. Przewodniczył Komisji powołanej przez Związek Inżynierów Drogowych, która miała za zadanie opracowanie długofalowego planu gospodarki drogowej. Plan ten był przedmiotem prac Kongresu i został przez Kongres zaakceptowany. Przypadła mu również zaszczytna funkcja przewodniczącego delegacji polskiej na Międzynarodowy Kongres Drogowy w Hadze. W kolejach jego życia reprezentował aktywnie polskie drogownictwo jeszcze wiele razy wraz z innymi polskimi inżynierami, na Międzynarodowych Kongresach Drogowych: w 1959 r. w Rio de Janeiro, w 1964 r. w Rzymie, w 1967 r. w Tokio (jako jedyny przedstawiciel Polski) , w 1971 r. w Pradze.

Koniec lat 30 XX wieku nie pozostawiał złudzeń co do bezpieczeństwa państwa, a zbliżający się konflikt zbrojny z Niemcami postawił specjalne zadania przed polskim drogownictwem. W Ministerstwie Komunikacji zadania te były podporządkowane osobiście panu Gajkowiczowi. Wybudowano w ciągu 6 tygodni trzy mosty półstałe przez Wisłę (w Świdrach, Maciejowicach i Solcu Kujawskim) a trzy w ciągu czterech tygodni ( w Andrychowie, Mogile i Korczynie). Drugim zadaniem było wybudowanie, w ciągu trzech miesięcy nowej drogi  łączącej Toruń z Ciechocinkiem trasą wzdłuż brzegów Wisły. Zadanie to w ustalonym przez Sztab Generalny terminie (bardzo zresztą krótkim), zostało wykonane. Po zajęciu Polski przez armie niemiecką został zatrudniony przez wydział techniczny w I Oddziale Inżynierskim m. Warszawy. Pełnił obowiązki zastępcy kierownika, płatnego z listy pracowników (starszy robotnik), następnie kierownika IV-  a później III oddziału inżynierskiego w Warszawie.

Pomimo przegranej kampanii wrześniowej, Polska zachowała swoją państwowość, działał rząd na emigracji. Generał  Władysław Sikorski powierzył Aleksandrowi sprawy polskiego drogownictwa. Działając w konspiracji, bez personelu, udawało się wpływać na decyzję okupanta ulepszając i utrzymując w dobrym stanie nie tylko drogi strategiczne do celów militarnych, ale też pozostałe. Efekty nie były zadowalające, ale myśląc o wolnej od niewoli niemieckiej Polsce, powstawały najbardziej nowoczesne przepisy projektowania mostów by od razu po wyzwoleniu kraju przystąpić do projektowania odbudowy mostów. Z grupą zaufanych kolegów opracował plany odbudowy zniszczeń i rekonstrukcji  polskiego drogownictwa. Reprezentował tę dziedzinę techniki w tajnej organizacji inżynierów, kierowanej przez prof. Stefana Bryłę. Powstanie Warszawskie przeżył na Starym Mieście, a po tułaczce popowstaniowej dotarł do Lublina, gdzie zgłosił się do Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Powołano go na  p. o. dyrektora Departamentu Dróg Kołowych. W lutym  1945 r. Departament Dróg Kołowych przeniósł się do Warszawy. Kompletowanie składu osobowego Departamentu trwało szereg lat.

Wyzwania drogowe, administracyjne, legislacyjne przed Gajkowiczem potęgowały się. Odnalazł przedwojennych, doświadczonych, oddanych sprawie drogowej fachowców. Pod jego kierunkiem opracowano i wykonano plan odbudowy zniszczeń wojennych oraz przystąpiono do modernizacji i rozbudowy sieci drogowej.  Stworzył silną organizacje dla dróg państwowych – wojewódzkie zarządy dróg publicznych i rejony eksploatacji dróg publicznych. Największym przedsięwzięciem było uruchomienie na wielką skalę już w kwietniu 1945 r. odbudowy mostów. Wiedział że odbudowa potrzebna jest również w kadrze zarządzającej, kształceniu oraz badaniach nad nowoczesną techniką drogową. Przyczynił się do powołania Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji oraz Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT), jak również intensywnym staraniem  Instytut Budownictwa Drogowego.

W 1960 r. został powołany do Komitetu Wykonawczego Międzynarodowego Stowarzyszenia Kongresów Drogowych (AIPCR). Członkiem tej organizacji był przez ponad 40 lat (poczynając od 1930 r.). W tym samy roku Mianowano go Dyrektorem Generalnym w Ministerstwie Komunikacji.  Podporządkowane mu były wszystkie jednostki organizacyjne gospodarki drogowej oraz całokształt działalności resortu komunikacji związanej z programowaniem i realizacją inwestycji komunikacyjnych, włącznie z kolejowymi. Dwa lata później awansował na stanowisko wiceministra komunikacji. Gajkowicz całe swoje życie poświęcił bez reszty drogom. Pod jego kierownictwem w okresie 1945 – 1965, wybudowano 25 000 km nowych dróg, zmodernizowano 32 000 km, wybudowano 140 000 m mostów stałych. Zawsze i często podkreślał, że tak dobre wyniki dla gospodarki drogowej uzyskiwał tylko dzięki współpracy oddanej sprawie kadrze drogowej. Wielokrotnie doceniano jego pracę i poświęcenie odznaczeniami takimi jak Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi – trzykrotnie, Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Komandorskim z Gwiazdą, Sztandarem Pracy II i I klasy. Jako jedyny Drogowiec został uhonorowany Orderem Budowniczego Polski Ludowej – najwyższego odznaczenia państwowego na ówczesne czasy. Zmarł  bezdzietnie 26 listopada 1971 r. i został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W archiwum Polskiej Akademii Nauk jest założone archiwum dokumentów o życiu i działalności Aleksandra Gajkowicza wraz z rękopisem jego pamiętnika. Do ostatnich dni swojego życia o pamięć i cześć dbała jego żona Pani Kazimiera.

Od jego imienia w 1975 nazwano jedną z ulic na warszawskim Targówku. Ulica imienia Aleksandra Gajkowicza znajduje się także w Pułtusku.

          

  drukuj