Wdrożenie systemu viaTOLL na polskich drogach umożliwiło zlikwidowanie nieefektywnego systemu winietowego. Ponadto uzyskano zaplanowane przychody oraz stworzono warunki do wdrożenia Europejskiej Usługi Opłaty Elektronicznej. Tak wdrożenie sieci viaTOLL podsumowuje Najwyższa Izba Kontroli.
Poniżej stanowisko MTBiGM ws działania systemu viaToll:
"Dzięki uruchomieniu sieci viaTOLL, która umożliwia elektroniczny pobór opłat za przejazdy samochodów ciężarowych po drogach publicznych, zlikwidowano nieefektywny system winietowy, uzyskano zaplanowane przychody oraz stworzono warunki do wdrożenia Europejskiej Usługi Opłaty Elektronicznej – to podsumowanie Najwyższej Izby Kontroli wskazuje, że decyzje i działania resortu transportu w procesie wdrożenia systemu ViaToll były prawidłowe. NIK sformułowała pozytywną ocenę działalności organów odpowiedzialnych za wdrożenie systemu.
Odnosząc się do stwierdzeń zawartych w raporcie NIK dotyczących funkcjonowania elektronicznego systemu poboru opłat MTBiGM wskazuje, że w trakcie kontroli kontrolerom Najwyższej Izby Kontroli zostały przedstawiane dokumenty i wyjaśnienia, które nie dają podstaw do formułowania zarzutu nieprawidłowości. Resort odniósł się także do przedstawionego wystąpienia pokontrolnego, a także zgłosił zastrzeżenia, które niestety nie zostały uwzględnione.
Biorąc pod uwagę powyższe MTBiGM po raz kolejny informuje:
1) W zakresie zarzutu dotyczącego wykonania bramownic z materiałów niespełniających norm należy stwierdzić, że:
W maju 2012 GINB otrzymał informacje od Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej, że na teren Polski mogły trafić kształtowniki metalowe produkcji chińskiej, sprowadzone przez włoskiego importera, nie spełniające deklarowanych właściwości. Podjęto działania sprawdzające, w celu ustalenia czy i ewentualnie gdzie te wyroby zostały zastosowane. Stwierdzono, że mogły być zastosowane w bramownicach na terenie woj. śląskiego, małopolskiego i wielkopolskiego.
Wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego przeprowadzili w końcu 2012 r. i w 2013 r. kontrole bramownic, w wyniku których na Śląsku, w Małopolsce i Wielkopolsce stwierdzono wykonanie w sumie 90 bramownic z wyrobów posiadających niemieckie deklaracje zgodności. GINB zwrócił się do niemieckiego instytutu o weryfikację deklaracji. Uzyskano informacje, że strona niemiecka nie wydawała takich deklaracji. Wojewódzcy Inspektorzy Nadzoru Budowlanego w Katowicach, Krakowie i Poznaniu po przeprowadzeniu kontroli nie stwierdzili stanu zagrożenia życia i zdrowia, a żadna z bramownic nie została wyłączona z użytkowania.
Właściwe organy nadzoru budowlanego prowadzą stałe wyrywkowe kontrole stanu technicznego dróg, obejmujące również elementy bezpieczeństwa ruchu, w tym bramownice.
2) W zakresie zarzutu nieobjęcia systemu ETC kontrolą metrologiczną, przez co zdaniem NIK nie została zapewniona rzetelność w naliczaniu opłat, ponownie należy wyjaśnić, że Główny Urząd Miar wypowiadał się w tej kwestii wielokrotnie. Zgodnie ze stanowiskiem Prezesa Głównego Urzędu Miar, wyrażonym w piśmie z dnia 26 kwietnia br., znak: BMP-071-1/467/AS/13, elektroniczny system poboru opłat viaToll nie może zostać uznany za przyrząd pomiarowy w rozumieniu ustawy z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z późn. zm.), a w szczególności nie może być uznany za przyrząd pomiarowy podlegający prawnej kontroli metrologicznej zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli (Dz. U. z 2008 r. Nr 3, poz. 13, z późn. zm.). Wynika to z faktu, że system nie wykonuje pomiaru w rozumieniu ustawy Prawo o miarach i definicji pomiaru zawartej w normie PKN-ISO/IEC Guide 99. Jednocześnie Prezes GUM poinformował pismem z dnia 9 sierpnia br., znak: BMP-071-2/834/AS/13, że stanowisko NIK w zakresie kwalifikacji urządzeń systemu viaToll jako przyrządu pomiarowego nie może stanowić podstawy do zmiany stanowiska GUM wyrażonego w ww. piśmie z dnia 26 kwietnia br.
3) W zakresie zarzutu dotyczącego uruchomienia poboru opłat elektronicznych pomimo braku oznakowania dróg przypomnieć należy, że oznakowanie sieci dróg objętych systemem nie jest warunkiem rozpoczęcia poboru opłat elektronicznych, system oznakowania budowany jest stopniowe w miarę włączania kolejnych odcinków dróg do systemu.
4) W zakresie zarzutu niefunkcjonowania sieci viaToll na autostradach koncesyjnych, gdzie opłaty są nadal pobierane w sposób manualny, resort ponownie zwraca uwagę na funkcjonującą w Polsce zasadę poszanowania zawartych umów cywilnoprawnych. W tym kontekście wyjaśnić należy, że koncepcja budowy i eksploatacji autostrad płatnych przez spółki koncesyjne wprowadzona została przepisami ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych (Dz. U. Nr 127, poz. 627).
Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej prowadzi wraz z Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad prace mające na celu umożliwienie wdrożenia interoperacyjności systemów poboru opłat funkcjonujących na autostradach zarządzanych przez GDDKiA i koncesjonariuszy na zasadzie dobrowolnego udziału zainteresowanych podmiotów, o czym zostali poinformowani kontrolerzy NIK. Prace w tym zakresie prowadzone są dwutorowo. Z jednej strony resort proceduje projekt założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowy oraz niektórych innych ustaw, wprowadzający ramy prawne dla umów, które w przyszłości mogłyby być zawierane przez podmioty pobierające opłaty, a z drugiej – GDDKiA rozpoczęła stosowne negocjacje ze spółkami koncesyjnymi. Sprawa jest niezwykle skomplikowana, co potwierdzają dotychczas prowadzone rozmowy z koncesjonariuszami. Każdy z koncesjonariuszy prezentuje inne podejście do wdrożenia interoperacyjności, wynikające z odmiennych oczekiwań, efektów końcowych oraz odmiennych postanowień zawartych z nimi umów koncesyjnych, w szczególności w zakresie spraw prawno-finansowych. Prowadząc przedmiotowe działania resort zobligowany jest do poszanowania prawa, w szczególności dotyczy to wypracowania takiego rozwiązania, w którym koncesjonariuszom nie zostanie udzielona niedozwolona pomoc publiczna.
5) W zakresie zarzutu wielokrotnego karania kierowców z powodu nieuiszczenia opłat resort transportu stoi na stanowisku, że całkowite wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych w zakresie stosowania art. 13k ust. 1 ustawy o drogach publicznych, w tym interpretacji pojęcia „przejazdu drogą krajową”, może nastąpić tylko i wyłącznie poprzez zmianę obowiązujących przepisów regulujących zasady karania użytkowników naruszających obowiązek uiszczania opłaty elektronicznej. Działania w tej sprawie zostały podjęte znacznie wcześniej niż kontrola NIK. Ostatecznie w dniu 27 września br. do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych, w którym przewidziano między innymi wprowadzenie zasady, że za poszczególne naruszenia obowiązku uiszczenia opłaty elektronicznej popełnione w trakcie danej doby nie będzie mogła zostać nałożona więcej niż jedna kara pieniężna, niezależnie od liczby tych naruszeń. Takie rozwiązanie powinno wyeliminować obecne problemy z interpretacją przepisów, a także ograniczyć ich obecną represyjność. Projekt uzyskał pozytywną opinię Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, przy czym podkreślić należy, że stosowne decyzje o rozpoczęciu prac legislacyjnych w powyższym zakresie zostały podjęte przez resort jeszcze przed otrzymaniem Informacji NIK.
6) W zakresie zarzutu, że bramownice zostały nieprawidłowo zakwalifikowane do kategorii urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, należy ponownie podkreślić, że System wpływa pozytywnie na bezpieczeństwo ruchu drogowego, ponieważ polityka różnicowania stawek ze względu na klasę emisji spalin (im czystszy pojazd tym niższe stawki opłat) prowadzi do progresywnej wymiany taboru na bardziej ekologiczny i nowoczesny. Od chwili uruchomienia systemu wzrosły przewozy intermodalne, a więc nastąpiło przeniesienie części ruchu z dróg na kolej. Infrastruktura systemu posiada także techniczne możliwości o funkcjonalności zbliżonej do urządzeń o charakterze ITS. Dane generowane przez system pozwalają na analizowanie tras przejazdów po drogach płatnych. Z informacji tych korzystają już służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa i obywateli. System może być również wykorzystywany do nadzoru nad prędkością pojazdów ciężkich. Na bramownicach mogą być również montowane tablice o zmiennej treści, które mogą mieć wpływ na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. Powyższe uzasadniało i uzasadnia zaliczanie bramownic do urządzeń brd."
Źródło: MTBiGM