MOP, czyli miejsca obsługi podróżnych przy autostradach i drogach ekspresowych, stają się nierozłącznym elementem infrastruktury drogowej w Polsce. Obecnie mamy 230 MOP-ów wszystkich trzech kategorii i wraz z rozwojem sieci dróg szybkiego ruchu przybywają kolejne. Możemy na nich w trakcie podróży zaplanować niezbędną przerwę i odpoczynek, zatankować paliwo, zjeść posiłek, a na niektórych nawet przenocować w hotelu. W tekście wyjaśnimy, gdzie i dlaczego są budowane MOP-y, kto jest ich dzierżawcą i jak są wyposażone.
I, II, III…
To nie odliczanie do startu, a kategorie Miejsc Obsługi Podróżnych, jakie budujemy przy drogach szybkiego ruchu. GDDKiA zarządza MOP podstawowymi, czyli kategorii I z parkingami i toaletami.
MOP-y wyższej kategorii II zarządzane są przez dzierżawców. Na nich kierowcy mogą zatankować paliwo i skorzystać z obiektów gastronomicznych. MOP-y najwyższej kategorii III, również zarządzane są przez prywatne podmioty i dodatkowo mogą posiadać hotele.
MOP-y małe i duże. Skąd się biorą?
Planując długie odcinki autostrad lub dróg ekspresowych, przewidujemy również lokalizację przyszłych miejsc obsługi podróżnych oddalonych od siebie o kilkadziesiąt kilometrów. Projektanci dokonując analizy przyszłego przebiegu drogi i rozmieszczenia MOP-ów z podziałem na kategorie, uwzględniają nie tylko wymogi wynikające z przepisów, ale też uwarunkowania terenowe, prognozy ruchu, rozmieszczenia innych MOP-ów na sieci czy też odległość od aglomeracji lub granic państwa. Lokalizacja MOP wraz z proponowanym przebiegiem drogi podlega konsultacjom społecznym, a ostatecznie jest przedmiotem zatwierdzenia w ramach Komisji Oceny Projektów Inwestycyjnych przy Generalnym Dyrektorze Dróg Krajowych i Autostrad. Zatwierdzony program budowy drogi stanowi podstawę do realizacji inwestycji, a więc i MOP. 
„Średnia odległość pomiędzy MOP ze strefą usług jest w naszym kraju podobna jak w krajach o gęstszej sieci autostrad” - ta opinia Najwyższej Izby Kontroli potwierdza poprawność naszych działań, które również pokrywają się z wytycznymi europejskimi dla sieci TEN-T, zgodnie z którymi miejsca obsługi użytkowników dróg powinny być zlokalizowane nie rzadziej niż co 100 km. Mamy jednak nadzieję, że mapa MOP-ów wyposażonych w stacje paliw i restauracje będzie się sukcesywnie zagęszczać.
Od zielonego pola po parking ze stacją paliw, restauracją i hotelem
Niezależnie od kategorii MOP-u proces powstawania jego podstawowej wersji jest co do zasady taki sam. Wybrany przez GDDKiA wykonawca drogi realizuje również MOP kategorii I z parkingiem, toaletą i miejscem do odpoczynku. Ukończona droga wraz towarzyszącą jej infrastrukturą jest oddawana do użytku. Jeśli dany MOP ma być obiektem kategorii II lub III, to poprzez publiczny przetarg wyłaniamy jego dzierżawcę. Zapewnia to transparentność procesu oraz optymalizację przychodów Krajowego Funduszu Drogowego. Dzierżawca płaci GDDKiA czynsz dzierżawny składający się z części stałej oraz zmiennej uzależnionej od przychodów na danym MOP. W związku z powyższym dzierżawca, w oparciu o własny rachunek ekonomiczny, podejmuje decyzję o przystąpieniu do przetargu i realizacji wynikających z umowy obowiązków.
Jak zostać dzierżawcą?
Pierwsze przetargi na dzierżawę MOP ogłosiliśmy w 2007 r i dotyczyły lokalizacji na autostradach A2 Konin - Stryków oraz A4 Wrocław - Katowice. Od tego czasu wydzierżawiliśmy już 87 MOP-ów, z których 76 świadczy podróżnym usługi na najwyższym europejskim poziomie, a kolejnych jedenaście jest na etapie budowy. Wpływy z dzierżawy zasilają Krajowy Fundusz Drogowy, co przekłada się na kolejne kilometry dróg w Polsce.
GDDKiA cały czas poszukuje podmiotów zainteresowanych dzierżawą oraz konsultuje z branżą rozwiązania umowne. Na naszej stronie dostępny jest planowany harmonogram przetargów (link) oraz aktualne przetargi dotyczące całej sieci. Zainteresowane podmioty mogą zapoznać się zarówno z planami GDDKiA, jak i warunkami dzierżawy.
Pomimo tych działań są jeszcze MOP-y, które w obecnych uwarunkowaniach ruchowych i rynkowych, nie stanowią biznesowej wartości dla operatorów. Przykładem jest część obiektów zlokalizowanych przy podkarpackim odcinku A4. Różne czynniki związane m.in. z cenami paliw na Ukrainie powodują, że autostrada w chwili obecnej nie jest atrakcyjnym rynkiem do lokalizacji stacji paliw. Trzeba jednak pamiętać, że drogi planowane są na lata, a etapowanie ich rozwoju, także w zakresie MOP, nie jest niczym nadzwyczajnym. Podejmujemy niekonwencjonalne kroki, by zapewnić dzierżawę również takich obiektów - czytaj tutaj: https://www.archiwum.gddkia.gov.pl/pl/a/35758/Przetarg-na-dzierzawe-MOP-przy-A4-i-A1
Jednocześnie rozwijamy dodatkowe usługi na istniejących, podstawowych MOP-ach kategorii I. Rozstrzygnęliśmy już przetarg na budowę stacji ładowania na autostradzie A4 Wrocław - Katowice oraz drodze ekspresowej S8 Wrocław - Łódź, a w toku jest przetarg na kolejnych 27 lokalizacji. Planujemy też, że w miarę rozwoju potrzeb użytkowników, pojawiać się będą tam również obiekty małej gastronomii.
Co z istniejącymi stacjami paliw?
W przypadku dróg ekspresowych projektowanych po tzw. starym śladzie, czyli w korytarzu istniejącej drogi krajowej, do wspomnianych wcześniej uwarunkowań lokalizacji MOP dochodzi jeszcze kwestia obiektów obsługi użytkowników ruchu (OOUR), jakie istnieją przy obecnej drodze. Zmiana Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, która weszła w życie 13 września 2019 r., sygnalizuje intencję Ministra Infrastruktury zmierzającą do tego, by w wypadku odcinków przygotowywanych i realizowanych po tym terminie wprowadzić możliwość podłączania istniejących OUUR do nowobudowanej drogi ekspresowej.
Jakkolwiek kwestia ta może w dalszym ciągu wymagać odstępstw od warunków technicznych to zmiana przepisów może ułatwić proces połączenia istniejącej infrastruktury obsługi podróżnych z nową drogą ekspresową. Należy jednak podkreślić, że ambicją GDDKiA jest zapewnienie wysokiego standardu obsługi podróżnych. Właściciele istniejących stacji paliw chcący ubiegać się o podłączenie do drogi klasy S, muszą się liczyć z warunkami ilościowymi i jakościowymi, jakie zostaną im postawione przez GDDKiA. Prócz tych warunków, istotnym elementem jest zapewnienie, że obiekt obsługiwać będzie jedynie użytkowników drogi ekspresowej, co oznacza brak połączenia z siecią dróg lokalnych.
Co dalej?
GDDKiA nie prowadzi działalności gospodarczej i dlatego też w zakresie obsługi podróżnych współpracuje z podmiotami zewnętrznymi, które specjalizują się w tego typu działalności. W ramach tej współpracy wspólnie poszukujemy rozwiązań, które z jednej strony doprowadzą do jak najszybszego wyposażenia drogi szybkiego ruchu w infrastrukturę do obsługi podróżnych, a z drugiej strony nie doprowadzą do braku zainteresowania dzierżawców daną lokalizacją.
Obecnie GDDKiA prowadzi z operatorami MOP rozmowy na temat różnych wariantów dalszej współpracy w zakresie obsługi podróżnych. Omawiane są m.in. możliwości wprowadzania typowych stacji paliw czy też jednoczesnej inwestycji wykonawcy drogi i operatora. Niemniej jednak celem nadrzędnym tych rozmów jest przede wszystkim doprowadzenie do takich zmian w procesie inwestycyjnym, które zminimalizują czas, jaki jest potrzebny na wybudowanie infrastruktury do obsługi podróżnych na MOP po oddaniu drogi ekspresowej lub autostrady do użytku.
