Na wybudowaniu nowych dróg działania GDDKiA się nie kończą. Równie istotną rolę, co sama budowa, odgrywa utrzymanie dróg. Ma na celu zapewnienie właściwego stanu technicznego drogi, sprawności wszystkich jej elementów oraz bezpieczeństwa podróżnych. Niezwykle ważne jest zimowe utrzymanie dróg i od podsumowania ostatniego sezonu zimowego zaczniemy.
Zimowe utrzymanie - podsumowanie sezonu 2019/2020…
O tym jak ważne jest zimowe utrzymanie dróg, czyli odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej, szeroko rozpisaliśmy się tutaj: https://www.archiwum.gddkia.gov.pl/pl/a/35430/GDDKiA-przygotowana-do-sezonu-zimowego.
Podsumowując utrzymanie dróg w sezonie zimowym, skupiamy się na zaangażowaniu materiałów i kosztach poniesionych przez GDDKiA w tym okresie.
…zużyty materiał…
W sezonie 2019/2020 podczas zimowego utrzymania dróg krajowych zarządzanych przez GDDKiA zużyto nieco ponad 150 tys. ton soli, podczas gdy w ostatnich trzech sezonach zimowych ilości te wahały się między 320 a niespełna 380 tys. ton.
Sól, która nie została wykorzystana w zakończonym sezonie, będzie przechowywana w magazynach soli i wykorzystana w przyszłym roku.
Ponadto w sezonie zimowym 2019/2020 ustawiliśmy ok. 1 246 km zasłon przeciwśnieżnych. Zaletą tej formy osłony przeciwśnieżnej jest możliwość wielokrotnego jej wykorzystania.
Szczegółowe zestawienie zużycia materiału na wykresie i w tabeli poniżej:
…poniesione koszty
Z kolei w poniższych tabelach widzimy dokładną różnicę w podsumowaniu poniesionych kosztów podczas zimowego utrzymania dróg. Analizując ostatnie pięć okresów zimowych, jedynie w sezonie 2015/2016 możemy zaobserwować niższe zaangażowanie środków na zimowe utrzymanie dróg (zud).
Poniżej szczegółowa tabela i wykresy:
Analizując przytoczone przez nas koszty wiele osób zada pytanie, co je generuje? Przecież śniegu na przeważającej części kraju zbyt wiele nie było. Opadów niewiele, śnieg nie zalega, a więc odśnieżanie nie jest potrzebne.
Musimy jednak pamiętać, że zasadniczym obowiązkiem, który ciąży na zarządcy drogi, jest wykonywanie wszystkich działań, które zapewniają bezpieczeństwo ruchu, zwłaszcza w porze zimowej. W celu realizacji tych zadań zarządca powinien utrzymywać podlegające mu drogi w stanie wykluczającym narażenie użytkowników na wypadek. Właściwe utrzymanie drogi jest szerokim pojęciem oznaczającym nie tylko jej odśnieżanie, ale przede wszystkim zwalczanie śliskości.
Większość użytkowników dróg kojarzy zimowe utrzymanie z „odśnieżaniem”. Zwracamy jednak uwagę na różnice pomiędzy odśnieżaniem a uszorstnianiem. Choć obu pojęć używamy w tematyce zimowego utrzyma dróg, to oznaczają dwa zupełnie odmienne procesy.
Odśnieżanie polega na spychaniu lub wyrzucaniu zalegającego śniegu poza obrys jezdni.
Uszorstnianie natomiast, potocznie znane jako „posypywanie”, to pokrywanie nawierzchni jezdni materiałem uszorstniającym w celu zwiększenia przyczepności opon pojazdów mechanicznych do nawierzchni drogi (wspomagającym jednocześnie topnienie śniegu i lodu).
Czynności odśnieżania i uszorstniania wykonywane są zazwyczaj razem, przy zachowaniu odpowiedniej kolejności. Najpierw z jezdni usuwany jest śnieg lub błoto pośniegowe, a następnie jezdnia pokrywana jest materiałem uszorstniającym, zazwyczaj piaskiem, żwirem, solą drogową lub dodatkowo solanką. Ze względów bezpieczeństwa uszorstnianie powinno być wykonywane nawet w przypadku braku opadów śniegu. Działanie to jest podejmowane w szczególności, w przypadku spodziewanej lub już występującej śliskości.
Dlatego właśnie koszty zimowe generuje głównie druga czynność, związana ze zmianą temperatury z ujemnej na dodatnią i z dodatniej na ujemną, które to zjawisko występuje przynajmniej dwa razy dziennie w godzinach wieczornych i porannych. W zależności od typu spodziewanej lub już występującej śliskości, odpowiednio wcześniej rozpoczynane są działania zapobiegawcze z zastosowaniem dawek środków chemicznych określonych w „Wytycznych zimowego utrzymania dróg”.
Utrzymanie sieci dróg - ważna sprawa
Obecnie kierowcy mają do dyspozycji 4 146,5 km dróg szybkiego ruchu, w tym 1 693,8 km autostrad i 2 452,7 km dróg ekspresowych. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad utrzymuje blisko 18 000 km dróg krajowych, a z uwzględnieniem dodatkowych jezdni, np. dróg serwisowych, to już ponad 22 000 km).
Celem utrzymania jest zapewnienie właściwego stanu technicznego drogi oraz sprawności wszystkich jej elementów. Prace utrzymaniowe polegają na wykonywaniu robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego i wygody wszystkich użytkowników dróg.
Elementy bieżącego utrzymania dróg
Do zadań zarządcy drogi w ramach bieżącego utrzymania należy m.in.:
1) utrzymanie oznakowania pionowego i poziomego;
2) utrzymanie nawierzchni;
3) zapewnienie widoczności na skrzyżowaniach i łukach poziomych;
4) kontrola oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych w pasie drogowym, mając na uwadze minimalizację ograniczeń w ruchu, jak również ryzyko wystąpienia zdarzeń drogowych;
5) utrzymanie odwodnienia korpusu drogowego;
6) utrzymanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego;
7) utrzymanie poboczy i pasów awaryjnych;
8) utrzymanie zieleni przydrożnej;
9) utrzymanie drogowych obiektów inżynierskich;
10) utrzymanie chodników i ścieżek rowerowych;
11) dbanie o utrzymanie estetyki pasa drogowego;
12) utrzymanie miejsc do ważenia pojazdów z wyłączeniem wag preselekcyjnych.
Dwa rodzaje umów utrzymaniowych
Pierwszym typem umów, na których opiera się całoroczne utrzymanie dróg krajowych, są tzw. umowy wskaźnikowe. Jest to model utrzymania, który opiera się na kompleksowym zleceniu wszystkich prac podmiotom zewnętrznym, gdzie przedmiotem oceny i odbioru pozostaje dotrzymanie określonych w kontrakcie standardów.
Wykonawca wybrany w drodze przetargu podpisuje umowę na ok. 5 lat. W ramach podpisanego kontraktu obowiązkiem wykonawcy jest utrzymanie drogi danej klasy zgodnie z określonym przez GDDKiA standardem. W ramach umowy wykonawca usługi utrzymania powinien zapewnić m.in. bieżące utrzymanie drogi, wykonywanie cyklicznych przeglądów drogi, sprawdzenia jej stanu oraz warunków ruchu, naprawę elementów drogi.
Wynagrodzenie za realizację prac, zagregowanych do jednej pozycji - prac utrzymaniowych - wykonawca otrzymuje cyklicznie, w miesięcznym okresie rozliczeniowym. Przedstawiony powyżej model został wdrożony na ok. połowie sieci dróg krajowych zarządzanych przez GDDKiA.
Patrole na drogach i zadania wykonawcy
W utrzymaniu istotną rolę pełnią patrole dróg, których zadaniem jest m.in. zapewnienie monitoringu i kontroli drogi jako działań zmierzających do zapewnienia właściwego standardu jej utrzymania.
Patrolowanie odbywa się z częstotliwością zapewniającą utrzymanie wymaganych standardów, w tym w szczególności:
- zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
- doraźnego usunięcia zagrożeń występujących na drodze;
- bieżącego przekazywania do właściwej jednostki organizacyjnej GDDKiA informacji o warunkach ruchu, stanie nawierzchni i warunkach atmosferycznych - zwłaszcza w okresie zimowym;
- zamykania otwartych bram i furtek w ogrodzeniu, ekranach akustycznych oraz na przejazdach awaryjnych, kontroli stanu ogrodzenia;
- wykonywania uzupełnienia oraz naprawy po kradzieżach i uszkodzeniach.
Inny rodzaj umów utrzymaniowych to tzw. umowy rozproszone. Oznacza to, że prace utrzymaniowe realizowane są na podstawie umów zawartych na poszczególne asortymenty robót lub grupy robót, np. utrzymanie porządku i czystości, utrzymanie zieleni, zimowe utrzymanie dróg, rozliczanych obmiarowo. Model ten charakteryzuje się m.in. dużą liczbą umów zawieranych na realizację prac oraz wynagrodzeniem wykonawcy uzależnionym od zleceń wystawianych przez zamawiającego.
Głównymi asortymentami są:
- bieżące utrzymanie dróg;
- zimowe utrzymanie dróg;
- bieżące utrzymanie obiektów inżynierskich.
Główne asortymenty uzupełniane są umowami o mniejszym zakresie dotyczącym, np.
- oznakowania poziomego;
- koszenia pasa drogowego;
- wymiany i ustawiania barier ochronnych;
- zbierania padłej zwierzyny z pasa drogowego;
- utrzymania czystości;
- dostawy znaków pionowych.
Czas na który zawierane są umowy to maksymalnie 4 lata. System zapłaty za roboty odbywa się w systemie obmiarowym - co umożliwia pełną kontrolę wydatków i ich ograniczenie, jedynie do tych związanych z pracami niezbędnymi do wykonania
Drogi determinują rodzaj umowy utrzymaniowej
GDDKiA na bieżąco analizuje doświadczenia z wykorzystania różnych sposobów kontraktowania zadań utrzymaniowych. Dla odcinków autostrad i dróg ekspresowych, dróg wokół dużych aglomeracji miejskich oraz obszarów drogowych charakteryzujących się ryzykiem wynikającym z pewnych szczególnych cech (np. tereny podgórskie) dążymy do zatrudniania na dłuższy okres (zazwyczaj ok. 5 lat) dużych podmiotów gospodarczych.
W ramach podpisanego kontraktu obowiązkiem wykonawcy jest utrzymanie drogi zgodnie z określonym w GDDKiA standardem. Aby móc go dochować na ww. drogach, niezbędne jest utrzymywanie pewnej rezerwy ludzi i sprzętu specjalistycznego pozwalających na adekwatną reakcję w przypadku zmaterializowania się ryzyka (np. wystąpienia karambolu).
Ten na co dzień uśpiony potencjał może być niezbędny np. w przypadku intensywnych opadów śniegu, gołoledzi, ale również konieczności dojazdu do zdarzenia drogowego w celu usunięcia zniszczonych pojazdów czy naprawy barier. Taką rezerwę sprzętu i ludzi są w stanie zapewnić jedynie duże podmioty.
Tam, gdzie nasze możliwości kadrowe pozwalają nam nadzorować oraz sprawnie koordynować współpracę większej liczby wykonawców, dążymy do zatrudniania większej liczby mniejszych podmiotów, które realizują zazwyczaj odrębne asortymenty prac utrzymaniowych. Jest to model utrzymania, który nie gwarantuje aż takiej skali rezerwy ludzkiej i sprzętowej do wykorzystania w trudnych okolicznościach. To jednak daje możliwość angażowania lokalnych, małych i średnich przedsiębiorstw, nabywania przez nie potencjału oraz doświadczenia pozwalającego na ich dalszy rozwój.
Niezależnie od tego, że skala infrastruktury dróg krajowych powoduje konieczność szerokiego zlecania prac utrzymaniowych firmom zewnętrznym, GDDKiA stara się utrzymywać strategiczną rezerwę własnych kadr, pojazdów specjalistycznych i sprzętu. Ostatnie doświadczenia pokazały, że nasze działania mogą wychodzić poza klasycznie postrzegany aspekt utrzymania infrastruktury drogowej. Nasze Unimogi dzięki swojej mobilności wspomagały walkę z pożarem trudno dostępnych obszarów Biebrzańskiego Parku Narodowego. Współpracowaliśmy również ze służbami sanitarnymi oraz Strażą Graniczną i Policją gwarantując możliwość działania tych służb w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się COVID-19.
Utrzymanie to bezpieczeństwo
Kwestia utrzymania istniejących dróg to bardzo ważny element rozwoju infrastruktury drogowej, a przede wszystkim bezpieczeństwa jej użytkowników. Zarządzanie majątkiem skupia wszystkie działania mające wpływ na utrzymanie odpowiedniego stanu infrastruktury drogowej, a rezultatem tych działań jest sieć drogowa o oczekiwanych parametrach technicznych i użytkowych.
Jakość nawierzchni, kompletność i odpowiedni stan oznakowania czy urządzeń BRD (np. kwestia sprawnej wymiany barier ochronnych po kolizji), usuwanie śliskości jezdni to wszystko działania z zakresu utrzymania, które bezpośrednio przekładają się na bezpieczeństwo i komfort kierowców oraz pieszych.
Prowadzone czynności utrzymaniowe przekładają się na wydłużenie cyklu życia dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą.