Z jednej strony kryzys pozbawił drogi dostatecznych środków utrzymania, a z drugiej strony wielki rozwój turystyki oraz gospodarka narodowa wymagają dobrej, trwałej i sprawnej komunikacji drogowej. Kryzys doprowadził do spadku zainteresowanie drogami, co znalazło też swoje odzwierciedlenie w liczbie uczestników trzeciego PKD. Dla porównania, na otwarcie pierwszego Polskiego Kongresu Drogowego odbytego w Warszawie w roku 1928 przybyło 487 członków, na otwarcie drugiego Polskiego Kongresu Drogowego w Poznaniu przybyło 447 członków. Na trzeci Polski Kongres Drogowy przybyło 352 członków.
Od ostatniego Kongresu dokonały się olbrzymie zmiany na polu gospodarczym, politycznym i społecznym. Wydatki na drogi zostały w budżecie państwa bardzo okrojone, wręcz skreślone wobec powstania Funduszu Drogowego. Troskę o środki finansowe na drogi scedowano na Fundusz, a ten wskutek kryzysu nie dał tego, czego się po nim spodziewano. Drogowcy i wszyscy Ci, którym na sercu leżała sprawa drogowa, a więc Członkowie Stowarzyszenia Polskich Kongresów Drogowych w okresie między kongresami pracowali nad świadomością społeczeństwa oraz prezentowali tezy i uchwały kongresowe na forum rządu aby umożliwić ich zrealizowanie.
Dnia 5 stycznia 1934 roku o godzinie 12.00 w auli Politechniki Warszawskiej, nastąpiło otwarcie Trzeciego Polskiego Kongresu Drogowego w obecności ministra komunikacji inż. Michała Butkiewicza oraz zaproszonych gości i członków Stowarzyszenia Polskich Kongresów Drogowych
 |
| Pierwsze plenarne posiedzenie w auli Politechniki Warszawskiej |
Pierwsze posiedzenie plenarne otworzył Prezydent miasta stołecznego Warszawy inż. Zygmunt Słomiński, na którym po zagajeniu ukonstytuowało się Prezydium Kongresu, do którego wybrano przez aklamacje:
- na prezesa honorowego – p. Ministra Komunikacji inż. Michała Butkiewicza,
- na prezesa Kongresu – p. Ministra Jędrzeja Moraczewskiego,
- na wiceprezesów – dyr. Siłę-Nowickiego i dr Maurycego Jaroszyńskiego,
- na asesorów – Edwarda Dunin-Markiewicza i inż. Władysława Trylińskiego,
- na sekretarza generalnego – inż. Leona Borowskiego
- na sekretarzy – inż. Adama Gniewiewskiego i inż. Kazimierza Lewandowskiego.
Prezydium Trzeciego Polskiego Kongresu Drogowego
Po ukonstytuowaniu Prezydium Kongresu przewodnictwo obradom przejął pan minister Jędrzej Moraczewski. Wygłosił słowo wstępne, w którym podkreślił bardzo trudną sytuację gospodarczą w kraju. Po odzyskaniu niepodległości i po I Kongresie dało się zauważyć, że dobrze i w dobrym kierunku rozwija się sprawa drogowa. Udało się jako tako uporządkować administrację drogową. Stworzyć silny korpus inżynierów i techników drogowych, którzy z wielkim poświęceniem i z ogromnymi chęciami pracowali. Kryzys podciął finanse i fundusze przeznaczone na drogi. Każdy inżynier i technik rozumie, że bez pieniędzy dróg się nie zrobi. „Nie rozumie tego opinia publiczna. Nie rozumieją wyraziciele opinii publicznej, którzy ciągle szukają żywego winowajcy za zły stan dróg”. Nie zdają sobie sprawy albo nie chcą uznać – że dróg nie da się budować, utrzymywać bez materiałów, narzędzi, maszyn, bez pomocy pracy ludzkiej – tego czego wymagają nowoczesne drogi, aby mogły służyć i spełniać swoją rolę. Trzeba pieniędzy, a tych pieniędzy nie ma. Na zakończenie swego wystąpienia minister Jędrzej Moraczewski powiedział, że my drogowcy i wszyscy ludzie, którym sprawa dróg leży na sercu nie możemy na to zamykać oczu i stwierdził, że przed nami i Kongresem jest ciężkie, wielki i trudne zadanie. Mam nadzieję, że sprawa finansowania budowy i utrzymania dróg wybije się na pierwsze miejsce „będzie posunięta naprzód dzięki naradom wielkiej liczby mózgów, znających praktykę życiową i formy, jakie w praktycznym wykonaniu przybierają rzeczy najlepiej pomyślane”.
Podczas trwania poprzednich Kongresów jak i podczas trwania pierwszego plenarnego posiedzenia Trzeciego Polskiego Kongresu zostały wysłane depesze do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej, prof. Ignacego Mościckiego, do Pana Marszałka Józefa Piłsudskiego i do Pana Prezesa Rady Ministrów Jędrzejewicza z wyrazami szacunku i z informacją o rozpoczęciu pracy Trzeciego Polskiego Kongresu Drogowego w celu ulepszenia dróg, tej ważnej gałęzi gospodarki, z prośbą o przychylne rozpatrzenie wyników prac Kongresu.
W dalszej części pierwszego posiedzenia plenarnego zostały wygłoszone przemówienia powitalne, a po ich zakończeniu uchwalono Regulamin Obrad Kongresu. Następnie został wygłoszony referat przez pana dr Maurycego Zdzisława Jaroszyńskiego - Prezesa Związku Powiatów nt. „Potrzeby i finanse drogowe” oraz dokonano podziału członków, uczestników Kongresu na cztery sekcje i dokonano wyboru przewodniczących, wiceprzewodniczących i sekretarzy sekcji:
- Pierwsza Sekcja, finansowa zajęła się sprawą Państwowego Funduszu Drogowego, a jej Przewodniczącym został prof. Władysław Grabski.
- Druga Sekcja objęła gospodarkę finansowo – drogową samorządów i wszystkie sprawy dotyczące spółek drogowych, a jej Przewodniczącym został pan inż. Julian Wąsowski.
- Trzecia Sekcja, której Przewodniczącym został inż. Kazimierz Maćkowski i czwarta Sekcja, której Przewodniczącym został wybrany inż. Edmund Nowakiewicz, zajęły się techniką drogową – tematem ważnym i bardzo obszernym.
Praca w Sekcjach oparta została na 20 referatach, które nadesłano na III Polski Kongres Drogowy w następujących tematach:
- dr M. Z. Jaroszyński – „Potrzeby i finanse drogowe”
- inż. K. Lewandowski „Państwowy Fundusz Drogowy”
- inż. A. Zubelewicz „Znaczenie Funduszu Pracy dla gospodarki drogowej”
- inż. K. Kühn „Znaczenie Funduszu Pracy dla gospodarki drogowej”
- inż. K. Lewandowski „Gospodarka finansowo – drogowa samorządów”
- St. Gliszczyński „Gospodarka finansowo – drogowa samorządów”
- inż. A. Gajkowicz „Spółki drogowe, ich znaczenie, rozwój i metody organizacji”
- inż. A. Gajkowicz „Nawierzchnie z kostki nieregularnej w szeregu innych nawierzchni ulepszonych”
- inż. A. Dziedziul „Nawierzchnie drogowe z klinkieru i betonu w U.S.A.i zastosowanie takowych w Polsce”
- inż. A. Eiger „Dotychczasowe doświadczenia budowy nawierzchni cementowych w Polsce”
- inż. M. Chmaj „Zastosowanie cementu i betonu w budowie ulic miejskich”
- inż. E. Łazoryk „Budowa dróg stalowo-rusztowych”
- inż. St. Dylewski „Smoły, asfalty i emulsje”
- inż. F. Limbach „Polskie asfalty z rop parafinowych i ich stosowanie w budownictwie drogowym”
- prof. St. Pilat i inż. J. Müller „Uszlachetnienie asfaltów borysławskich”
- inż. W. Grossman „Postępy w krajowej produkcji drogowych bitumów asfaltowych w ostatniem pięcioleciu”
- inż. A. Urman „Rola bitumów w konstrukcji nawierzchni bitumicznej”
- inż. W. Skalmowski „Polskie materiały kamienne dla celów drogowych”
- inż. M. Mączyński „Laboratoryjne metody doboru składu mieszanek mineralno-bitumicznych dla ciężkich nawierzchni bitumicznych”
- inż. A. Missbach „Racjonalizacja typów ulepszonych nawierzchni w Polsce”
Sprawy poruszane w referatach i odbyte dyskusje podczas pracy sekcji pozwoliły na wypracowanie wspólnych opinii i konkretnych wniosków. Trzeci Polski Kongres Drogowy stwierdził, że stan dróg w Polsce nigdy nie odpowiadał takiemu poziomowi, jaki jest konieczny do funkcjonowania gospodarki, jej rozwoju i potrzeb społeczeństwa. Zastosowane środki, w tym finansowe, okazały się niewystarczające, a samo zadanie budowy i utrzymania dróg zawsze było przekładane na dalszy plan i taka sytuacja dotrwała do kryzysu gospodarczego, który drogi, powszechne dobro, doprowadziło do katastrofalnego stanu. Kongres „wskazuje przede wszystkim na konieczność dokonania zmiany w opinii publicznej społeczeństwa i wszelkich władz publicznych co do zapatrywań na znaczenie dróg i wysunięcie sprawy drogowej na czoło trosk o dobro powszechne z zaszeregowaniem tej troski do rzędu najbardziej elementarnych potrzeb Państwa i społeczeństwa”
Drugie plenarne posiedzenie w auli Politechniki Warszawskiej
Kongres stwierdził również niezbędność opracowania ogólnopaństwowego programu rozbudowy sieci dróg i mostów. Program ten powinien koordynować wszelkie możliwe wysiłki państwa, samorządów, funduszu pracy, funduszu inwestycyjnego, przemysłu wytwarzającego materiały drogowe, maszyny i sprzęt potrzebny do budowy dróg oraz koncesjonariuszy przewozowych itp. Opracowanie programu powinno oprzeć się o wiedzę techniczną już stosowaną na świecie. Program powinien założyć pewną politykę drogową ustalającą typy i rodzaje dróg i mostów w zależności od rodzaju i natężenia ruchu i od możliwości wykorzystania miejscowych materiałów drogowych. Opracowanie programu powinno być sfinansowane ze środków rządowych.
Reasumując pracę Kongresu należy przypomnieć, że w czasie jego trwania odbyły się dwa posiedzenia plenarne, na których omawiane były najpilniejsze i najważniejsze sprawy:
- finanse drogowe;
- administracja drogowa;
- świadczenia w naturze i spółki drogowe;
- materiały drogowe;
- przemysł drogowy;
- doświadczenia i normalizacja;
- technika ulepszania i budowy dróg.
Konkretne wnioski i propozycje poprawy dróg zostały ujęte w tezach, a następnie w 42 uchwałach Kongresu.
W dniu 7 stycznia 1934 roku wieczorem Trzeci Polski Kongres Drogowy zakończył obrady, a podjęte uchwały w przekonaniu uczestników zostaną przekazane „czynnikom miarodajnym”, z nadzieją, że „sprawa drogowa w Polsce będzie zaszeregowana do najważniejszych potrzeb gospodarki, że fundusze na ten cel w najbliższym już czasie znajdą się i że w pierwszym rzędzie znajdzie się odpowiednia kwota w budżecie państwowym”
Marceli Bochenek
Naczelnik Wydziału Historii Drogownictwa
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad
P.S.
Podczas pisania artykułów nt. Polskich Kongresów Drogowych korzystałem z materiałów umieszczonych w książkach wydanych przez Stowarzyszenie Członków Polskich Kongresów Drogowych i materiałów archiwalnych oraz dokumentów zgromadzonych w archiwum Wydziału Historii Drogownictwa Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Szczucinie.