II Polski Kongres Drogowy odbył się w dniach 9-12 września 1929 roku w Poznaniu.
W auli Uniwersytetu Poznańskiego zgromadziło się około 500 osób, członków Stowarzyszenia Polskich Kongresów Drogowych i zaproszonych gości.
Otwarcia Kongresu dokonał Prezes Stowarzyszenia prof. Melchior Władysław Nestorowicz. On też rozpoczął pierwsze posiedzenie plenarne.
Profesor powiedział, że II Kongres został zwołany dla wypełnienia uchwał I Polskiego Kongresu Drogowego w Warszawie. Zaznaczył, że upłynęło zaledwie półtora roku od obrad I Kongresu, a już można zauważyć pozytywne zmiany w gospodarce drogowej. Pogłębiła się świadomość zarówno w sferach rządowych, jak i w społeczeństwie o potrzebie budowy dobrych dróg. Potwierdzeniem tego faktu jest uchwalenie jednogłośnie budżetu wynoszącego ponad 30 mln złotych na najpilniejsze inwestycje drogowe. Usprawniono także zarządzanie drogami. Wprowadzono nowe technologie, techniki budowy i utrzymania dróg, przystosowując je do sytuacji polskiej z uwzględnieniem materiałów miejscowych w myśl zasady przyjętej przez I Kongres: „Polskie materiały - na polskie drogi”.
Tempo wprowadzenia nowych technologii, technik i materiałów jest jednak powolne, gdyż istnieje ciągle bariera finansowa ograniczająca działania w tym zakresie. Zauważalny jest natomiast rozwój nowych wytwórni materiałów drogowych, fabryk narzędzi i maszyn drogowych. Przemysł chemiczny rozpoczął produkcję lepiszczy bitumicznych na potrzeby drogownictwa. Na zakończenie wystąpienia prof. Melchior Władysław Nestorowicz wspomniał, że dostrzeżono zagadnienie rozwoju przemysłu drogowego, a podjęte przez członków Stowarzyszenia Polskich Kongresów Drogowych działania utwierdzają w przekonaniu, że rośnie poparcie dla sprawy drogowej.
Po zakończeniu przemówienia prof. M. W. Nestorowicza głos zabrał inż. Marian Pośpieszalski, który zaproponował następujący skład Prezydium Kongresu:
- Prezes Honorowy – Minister Robót Publicznych inż. Jędrzej Moraczewski,
- Prezes – Dyrektor Departamentu Drogowego Ministerstwa Robót Publicznych prof. Melchior W. Nestorowicz,
- Wiceprezesi – prof. Emil Bratro, Wojewoda Antoni Remiszewski i radca inż. Marian Pośpieszalski, Prezes Komitetu Organizacyjnego II Polskiego Kongresu Drogowego,
- Asesorzy: inż. Gustaw Herrmann, Władysław Dalbor, Kazimierz Mrozowski, inż. B. Okulicz, Twardowski i inż. Jerzy Wojnar,
- Sekretarz Generalny - inż. Leon Borowski,
- Sekretarze - inż. Aleksander Gajkowicz, inż. Stanisław Maj i inż. Mieczysław Okęcki.
Pierwsze plenarne posiedzenie w Auli Uniwersytetu Poznańskiego
Po ukonstytuowaniu Prezydium przewodnictwo nad obradami objął prof. Melchior
W. Nestorowicz, który zgłosił wniosek, o wysłanie depesz od Prezydium II Polskiego Kongresu Drogowego w Poznaniu do:
- Pana Prezydenta Rzeczypospolitej w Warszawie,
- Pana Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Warszawie,
- Pana Prezesa Rady Ministrów w Warszawie,
z zawiadomieniem, że Kongres rozpoczął swe prace mające na celu wprowadzenie metod ulepszenia i rozwoju drogownictwa. Wystąpił także z prośbą o przychylne rozważenie wyników prac Kongresu.
Zgodnie z porządkiem obrad pierwszego dnia prowadzący umożliwił gościom Kongresu wygłoszenie przemówień powitalnych. Kolejno zabierali głos:
- Minister Robót Publicznych - inż. Jędrzej Moraczewski,
- Szef Sekcji Drogowej Ministerstwa Robót Publicznych - inż. Gustaw Herrmann,
- Wojewoda Poznański - inż. Gronziewicz,
- Prezes Komitetu Organizacyjnego II Polskiego Kongresu Drogowego - radca inż. Marian Pośpieszalski,
- w imieniu Związku Miast Polskich i Koła Miast Wielkopolskich - inż. Tadeusz Ruge,
- w imieniu organizatorów Powszechnej Wystawy Krajowej - Dyrektor Bełza – Ostrowski,
- w imieniu Rady Zjazdów Samorządów Ziemskich – Władysław Dalbor,
- w imieniu Koła Inżynierów Dróg i Mostów - inż. Włodzimierz Górski.
W mowach powitalnych zostały wyrażone słowa całkowitej solidarności i życzliwości w przekonaniu, że gremium zebrane na tym Kongresie wypracuje dobre wnioski i dyrektywy dla jeszcze lepszego rozwoju polskiej gospodarki drogowej i sieci drogowej. Następnie dokonano podziału Kongresu na trzy Sekcje oraz przyjęto regulaminy obrad w Sekcjach i na Plenum.
Zatwierdzono następujące składy Sekcji:
- Sekcja Finansów i Organizacji:
- przewodniczący - inż. Henryk Dudek
- zastępca - Kazimierz Kühn
- sekretarze - inż. Jerzy Bajkiewicz i inż. Stanisław Malanowicz,
- Sekcja Techniczna:
- przewodniczący - prof. Emil Bratro
- zastępca - inż. Stefan Siła-Nowicki
- sekretarze - inż. Bernard Różański i inż. Włodzimierz Skalmowski,
- Sekcja Komunikacji
- przewodniczący - inż. Mieczysław Rappe
- zastępca - inż. Ryszard Minchejmer
- sekretarze - inż. Zygmunt Kiźniewicz i Józef Ćwikiel.
którą poprowadził po Powszechnej Wystawy Krajowej inż. Tadeusz Ruge. W czasie trwania Kongresu zorganizowano także wycieczkę do Fabryki Cegielskiego, w której demonstrowano typ i pracę walca drogowego.
Uczestnicy Kongresu przed gmachem Uniwersytetu Poznańskiego
Fotografia ze zbiorów WHD
Zabytkowy walec wyremontowany
przez Jana Pedę z Gostynia
Jeszcze przed Kongresem do 838 członków Stowarzyszenia rozesłano 23 tematyczne referaty celem wcześniejszego zapoznania się z ich treścią. Ułatwiło to uczestnikom przygotowanie się i włączenie do pracy w Sekcjach Kongresu.
Najciekawsze referaty napisali:
- inż. Ryszard Minchejmer:„Zagadnienia komunikacji autobusowej
w Polsce”,
„Przystosowanie znaków i sygnałów drogowych dla potrzeb
obecnego ruchu”,
- inż. Jerzy Karniewski: „Drogi betonowe i możliwość zastosowania ich
w Polsce”,
- inż. Franciszek Limbach: „Asfalty drogowe z polskich rop parafinowych otrzymane przez Polmin”,
- inż. W. Grossman: „O krajowych asfaltach do budowy dróg”,
- inż. prof. Józef Galer: „Klinkiernictwo i możliwość rozwoju jego w Polsce”,
- inż. Jerzy Marynowski: „Zastosowanie klinkieru w Polsce”, „Podstawy racjonalnego użytkowania długoterminowych pożyczek w inwestycjach drogowych”,
- inż. Romuald Makowski: „Potrzeba utworzenia Państwowego Funduszu Drogowego”,
- inż. Wacław Gajewski: „Zagadnienie funduszów na budowę dróg w Polsce”,
- inż. Kazimierz Krug: „Jakie gałęzie przemysłu należy rozwinąć dla drogownictwa”,
- inż. Aleksander Gajkowicz: „Organizacja robót szarwarkowych na drogach gminnych”.
Autorzy referatów brali udział w pracach Sekcji, a przede wszystkim prezentowali tematy i włączali się do prowadzonych dyskusji. Ta zasada pozwalała dogłębnie omówić każdy poruszany problem i ułatwić zredagowanie wniosków, przegłosowanie ich i przekazanie do Prezydium Kongresu i pod obrady na Plenum.
Podczas obrad Kongresu poruszono następujące tematy:
- Finanse drogowe,
- Materiały drogowe,
- Przemysł drogowy,
- Rozwój techniki drogowej, doświadczenia i normalizacja,
- Organizacja robót szarwarkowych (publicznych),
- Sposoby ulepszania dróg,
- Przystosowanie dróg do nowoczesnego ruchu,
- Znaki drogowe i bezpieczeństwo ruchu na drogach,
- Komunikacja autobusowa.
Należy podkreślić, że ilość i jakość wniosków i uchwał wynikała z bardzo wielkiej aktywności członków i licznego ich udziału w pracach Sesji i Plenum. Niektórzy rezygnowali ze zwiedzania Powszechnej Wystawy Krajowej, a bardziej skupiali się na wypracowaniu dobrych wniosków. Na pierwsze miejsce w pracach Kongresu wysunęła się sprawa utworzenia Polskiego Funduszu Drogowego. Temat był szeroko omawiany w dyskusjach nad referatami napisanymi przez inżynierów: Jerzego Marynowskiego, Romualda Makowskiego, Wacława Gajewskiego, Kazimierza Kruga i Aleksandra Gajkowicza. Świadomość reformy finansowej gospodarki drogowej i pilna konieczność jej przeprowadzenia znalazła swój wyraz w odpowiednich uchwałach Kongresu, które powzięto jednomyślnie.
Podczas obrad Kongresu postulowana uporządkowanie dróg gminnych przy zastosowaniu nowoczesnych metod pracy, nowych materiałów i nowoczesnych technologii budowy i utrzymania dróg. W uchwałach Kongresu została zawarta konieczność dostosowania do standardu najważniejszych arterii drogowych o charakterze tranzytowym i turystycznym. Wskazano także na potrzebę funkcjonowania Instytutu Badawczego Dróg, w którym powinny być tworzone Komisje zajmujące się normalizacją materiałów drogowych, opracowaniem i publikowaniem norm i przepisów, udzielaniem porad technicznych w zakresie nowych technologii i budowania doświadczalnych odcinków dróg, organizowaniem studiów podyplomowych i kursów dokształcających dla inżynierów i techników drogowych. Wszystkie te problemy omówiono w czasie obrad Kongresu na podstawie referatów napisanych przez inżynierów: Aleksandra Zubelewicza, Mieczysława Okęckiego, Kazimierza Czarneckiego, Stanisława Mantela, Bernarda Różańskiego, Józefa Galera, Michała Heinea, Franciszka Limbacha, W. Grossmana i Jerzego Karniewskiego.
Natomiast zagadnienia poruszane w referatach inżyniera Ryszarda Minchejmera odnalazły odzwierciedlenie w powziętych uchwałach w zakresie komunikacji, dotyczących przedsiębiorstw autobusowych, sygnalizacji drogowej i policji drogowej.
W dniu 12 września 1929 roku prof. Melchior Władysław Nestorowicz ogłosił zakończenie Kongresu. Dziękując wszystkim członkom Stowarzyszenia, uczestnikom i miejscowemu Komitetowi Kongresowemu za pracę, obsługę i organizację Kongresu powiedział: „Zamykam II Kongres Drogowy wznosząc okrzyk za pomyślność „Najjaśniejsza Rzeczypospolita niech żyje”.
Łącznie II Kongres Drogowy wypracował tezy i uchwalił 52 uchwały, które po jego zakończeniu zostały przedstawione społeczeństwu i „zakomunikowane czynnikom miarodajnym w Rządzie”. W obradach Kongresu brali udział po raz pierwszy zagraniczni goście, ze Słowacji i Czech. Poznański Kongres odbył się w atmosferze wielkiego zainteresowania, o czym świadczy fakt, że do Stowarzyszenia przystąpiło przeszło 150 nowych członków.
Zarząd Stowarzyszenia Członków Polskich Kongresów Drogowych zobowiązano do podjęcia wszelkich możliwych środków, aby uchwały Kongresu, w szczególności dotyczące zagadnień finansowych, zostały załatwione w pierwszej kolejności jako najważniejsze. Oczywiście nie wszystkie sprawy drogownictwa zostały omówione na Kongresie. Podjęte uchwały nie wyczerpały ani wszystkich zagadnień, ani wszystkich bolączek gospodarki drogowej.
Droga Rodzino Drogowców!
O sprawy drogowe musimy walczyć, pracując nad wzrostem świadomości społeczeństwa.
To społeczeństwo wydaje i wychowuje teraz i w przyszłości przedstawicieli, którzy wybrani do Samorządu i Sejmu będą decydowali o finansach przeznaczonych na drogi.
Sukces w postaci dobrych polskich dróg osiągniemy wtedy, kiedy społeczeństwo będzie w pełni świadome znaczenia słów napisanych w 1812 roku przez Księdza Sebastiana Hrabiego Sierakowskiego:
w budynku Wydziału Historii Drogownictwa w Szczucinie
Wszyscy jesteśmy dróżnikami. Musimy się zjednoczyć dla dobrej sprawy. Przewodnictwo w tej idei jest w naszych rękach, w naszej Rodzinie Drogowców, która ciągle pełni swoją rzetelną służbę dla dobra społeczeństwa.
Marceli Bochenek
Naczelnik Wydziału Historii Drogownictwa
w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych
i Autostrad