TEN (Trans–European Network) to program pomocowy Unii Europejskiej funkcjonujący w perspektywach finansowych 2004 - 2006 i 2007 – 2013 jako odrębna linia budżetowa w budżecie UE.  Program ten ukierunkowany był na wspieranie rozwoju transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T), energetycznych (TEN-E) oraz telekomunikacyjnych (e-TEN).

W ramach budżetu TEN-T mogły być finansowane duże projekty wspólnego zainteresowania, których głównym celem był rozwój wspólnego rynku Unii Europejskiej poprzez wspomaganie:

• zrównoważonego rozwoju sieci transportowych,
• interoperacyjności systemu transportowego i jego spójności z innymi rodzajami transportu,
• ochrony środowiska i wzrostu standardów bezpieczeństwa,
• wzrostu zatrudnienia i stymulacji rozwoju gospodarczego w regionach peryferyjnych wymagających wsparcia,
• usprawnienia łączności regionów wyspiarskich z centralną częścią kontynentu europejskiego.

Wspierane były przede wszystkim projekty dotyczące rozwoju systemów transportu transgranicznego, projekty składane przez więcej niż jeden kraj, projekty wysokich technologii dotyczące na przykład wdrażania i usprawniania systemów zarządzania ruchem oraz systemów bezpieczeństwa.

 

Budżet TEN-T

W procedurze wnioskowania rozróżnione zostały projekty studialne oraz inwestycyjne. Progi dofinansowania z budżetu TEN-T kształtowały się następująco:

• projekty studialne - 50% całości kosztów kwalifikowanych,
• projekty inwestycyjne - 10 %,
• projekty transgraniczne - 20%.

Pomoc mogła mieć również formę subsydiowania kredytów oraz gwarancji kredytowych Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub innej instytucji finansowej.

Ze względu na stosunkowo niski stopień dofinansowania projektów inwestycyjnych (10 - 20%) GDDKiA ubiegała się jedynie o środki na dofinansowanie realizacji projektów studialnych (dofinansowanych na poziomie 50%). Starania na finansowanie projektów inwestycyjnych były skierowane do źródeł o potencjalnie wyższych stopach dofinansowania takich jak Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, pożyczki Międzynarodowych Instytucji Finansowych.

 

Budżet TEN-T został podzielony na dwie części:

• MIP – Multiannual Indicative Perspective – część dofinansowania wielorocznego,
• Non–MIP – część pozostającą do rozdysponowania w ramach rocznych decyzji finansowych.

Polska jak do tej pory miała możliwość ubiegania się o środki w ramach budżetu rocznego.

 

Zarządzanie budżetem TEN-T

Podstawowym narzędziem zarządzania budżetem TEN-T była powołana w 2006 roku Agencja Wykonawcza TEN–T (Trans European Transport Network Executive Agency – TEN–T EA). Blisko współpracując z Dyrektoriatem Generalnym Komisji Europejskiej ds. Energii i Transportu, TEN–T EA dysponowała co roku budżetem około 1 miliarda Euro. Do głównych zadań TEN–T EA należało:

• zapewnianie technicznego i finansowego zarządzania przedsięwzięć współfinansowanych w ramach środków TEN-T,
• zbieranie, analiza i przekazywanie Komisji Europejskiej wszelkich danych niezbędnych w rozwoju Transeuropejskiej Sieci Transportowej, oraz pomoc w programowaniu jej przyszłego rozwoju,
• potwierdzanie zgodności współfinansowanych projektów z przyjętymi zasadami polityki transportowej Wspólnoty oraz zasadami finansowania ogólnie przyjętymi dla infrastruktury Transeuropejskiej Sieci Transportowej,
• zapewnianie technicznego wsparcia dla instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie instrumentami finansowymi jak gwarancje i pożyczki niezbędne do realizacji przedsięwzięć,
• zapewnianie wszelkiej pomocy technicznej i administracyjnej potrzebnej Komisji Europejskiej a związanej z działaniem i rozbudową sieci TEN-T.

Od 1 stycznia 2014 r. w miejsce TEN–T EA powołano instytucję o nazwie Innovation and Networks Executive Agency (INEA), która jest m.in. odpowiedzialna za rozliczenie i zamknięcie wszystkich otwartych projektów TEN–T.

W perspektywie finansowej 2014 – 2020 INEA jest odpowiedzialna za wdrożenie następujących programów unijnych:

• Connecting Europe Facility (CEF),
• Parts of Horizon 2020 – Smart, green, and integrated transport + Secure, clean and efficient energy,
• Programy przejęte po TEN–T EA: TEN–T i Marco Polo 2007 – 2013,

W ramach programu TEN-T wyodrębnionych zostało 30 kluczowych projektów, dla których finansowanie zapewniono Decyzją Nr 884/2004/EC Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 29 kwietnia 2004 zmieniająca Decyzję Nr 1692/96/EC.

Przez terytorium Polski przebiegały cztery projekty priorytetowe:

• Oś kolejowa Gdańsk – Warszawa – Brno/Bratysława – Wiedeń;
• Autostrada Gdańsk – Brno/Bratysława – Wiedeń;
• Oś kolejowa „Rail Baltica” Warszawa – Kowno – Ryga –Tallin – Helsinki;
• Autostrada morska na Morzu Bałtyckim.

Program Trans-European Network był instrumentem finansowym, który został zaprojektowany tak, by działać w synergii z Funduszami Strukturalnymi, Funduszem Spójności oraz systemem pożyczek i gwarancji oferowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny.

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad była beneficjentem dofinansowania ze środków TEN-T dla 11 projektów studialnych.