Uwagi do przebiegu drogi ekspresowej S-8 na odcinku Augustów - Suwałki w świetle dokumentacji SISKOM. Autor dr Włodzimierz Kwiatkowski, Politechnika Białostocka.

 

W ramach odwołania od decyzji Ministra Środowiska, wyrażającej zgodę na przebieg projektowanej Obwodnicy Augustowa skrajem Puszczy Augustowskiej na obszarze Natura 2000, organizacje pozarządowe przedstawiły alternatywną trasę tej drogi, tzw. wariant „Chodorki. Wariant ten został uzupełniony analizą techniczno-ekonomiczną (Uproszczona analiza techniczno-ekonomiczna wariantów przebiegu drogi ekspresowej S8 na odcinku Augustów – Suwałki, SISKOM, wrzesień 2006) oraz dokumentacją WWF (Flora i roślinność doliny Rospudy na obszarze planowanego przebiegu drogi ekspresowej S-8, Białystok 2005/2006).

Wariant „Chodorki” jest prezentowany przez organizacje pozarządowe (Pracowania na Rzecz Wszystkich Istot) jako rozwiązanie najbardziej korzystne dla środowiska przyrodniczego, ponieważ w opinii autorów tego projektu, trasa drogi omija obszar Natury 2000 oraz dolinę Rospudy. Również ze względów ekonomicznych i społecznych rozwiązanie to ma być zdecydowanie lepsze od zaprojektowanej i uzgodnionej trasy przez Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych w Białymstoku.

Przegląd i analiza zgromadzonej dokumentacji w trakcie wyboru i uzgadniania kolejnych wersji i wariantów przebiegu Obwodnicy Augustowa prowadzą do następujących wniosków:

 

1.  Przebieg obwodnicy, alternatywny w stosunku do trasy  biegnącej prostopadle przez cypel lasów nadleśnictwa Szczebra (wariant „Raczki”), w GDDKiA rozważano już w latach 90-tych. Alternatywa ta była zgodna z kierunkiem istniejącej drogi Augustów – Raczki – Suwałki (zał.1). Jej analiza wykazała ogromne trudności techniczne, wysokie koszty i potencjalne konflikty społeczne związane z ingerencją w istniejącą strukturę własnościową. Ponownie ten przebieg obwodnicy poddano Analizie porównawczej wykonalności budowy drogi ekspresowej S-8 na odcinku Augustów-Suwałki (Transprojekt – Warszawa 2005). W konkluzji tego opracowania podtrzymano pogląd, że trasa ta istotnie koliduje z obecnym układem osiedleńczym i komunikacyjnym, ponieważ przecina ponad 800 działek i konieczne będą wyburzenia.

 

2. Proponowany przebieg trasy przez SISCOM na długości kilkunastu kilometrów (od Augustowa do wsi Słoboda) biegnie identycznie jak wariant „Raczki”, jedyne zmiany to przejście przez korytarz ekologiczny doliny Rospudy poniżej miejscowości Raczki. Z tych przyczyn projekt jest obciążony tymi samymi wadami, co alternatywa „Raczki”: zbliżoną liczbą wyburzeń, przecina zbliżoną liczbę działek, ma podobny rozmiar przewidywanych konfliktów społecznych[*].

 

3. Alternatywny przebieg w kierunku na Raczki oznacza budowę całkowicie nowej drogi na całej jej długości. Uproszczona analiza środowiska przyrodniczego wykazała, że prowadzić ona będzie w przewadze przez mozaikowe obszary moreny dennej z dużą liczbą odlesionych torfowisk, zajętych często przez zbiorowiska zaroślowe: łozowiska, inicjalne brzeziny i olszyny. W przewadze pokrywają je zbiorowiska bagienne terenów otwartych: szuwary turzycowe, trzcinowe, podmokłe łąki i pastwiska.

Wykonane porównania udziału powierzchniowego siedlisk hydrogenicznych w wariacie „Chodorki” na odcinku węzeł „Poddubówek” – rejon węzła „Wojtowskie Włóki” oraz w wariancie biegnącym przez obszar Natura 2000 (wariant IV) zawiera tabela:

 

Wyliczenia dokonano w pasie szerokości 250 m na odcinkach dróg, które będą budowane całkowicie od nowa (zał.2). Znaczna powierzchnia torfowisk i terenów podmokłych wykazana tylko na części wariantu „Chodorki”, pozwala sądzić, że z tymi siedliskami związana jest potencjalnie znacząca grupa siedlisk i gatunków roślin objętych ochroną. Należy się tu spodziewać także wielokrotnie liczebniejszych stanowisk lęgowych ptaków, niż w wariancie IV inwestycyjnym. Niezależnie od wykonanych analiz ekonomicznych i społecznych należy oczekiwać, że poprowadzenie całkowicie nowej drogi w urozmaiconym krajobrazie moreny dennej, która przetnie dużą liczbę, torfowisk, a także oczek wodnych (w rejonie wsi Jaśki), przyczyni się do znacznie większych szkód w środowisku przyrodniczym. Szkody te będą duże ze względu na większą różnorodność i mozaikowość siedlisk, niż w obrębie planowanej obwodnicy Augustowa, która przekracza obszar Natury 2000 na odcinku ok. 4 km, a na większości swojego przebiegu wykorzystuje istniejącą drogę nr 8. Obwodnica Augustowa pokonuje tereny leśne najkrótsza drogą, przechodząc przez dolinę Rospudy w jej przewężeniu, z którym związana jest redukcja miąższości torfów i ograniczenie areału torfowisk przejściowych z bagiennymi siedliskami oraz gatunkami roślin rzadkich i chronionych. Trasa ta została szczegółowo scharakteryzowana w raportach i aneksach OOŚ i jako jedyna z analizowanych w obrębie obszaru Natura 2000 jest traktowana jako wariant inwestycyjny. Wykorzystanie istniejącej drogi nr 8, jako drugiej nitki przyszłej drogi ekspresowej będzie korzystne również dla środowiska, ponieważ oznacza modernizację obecnej trasy do Suwałki i zastosowanie rozwiązań technicznych łagodzących jej wpływ na otoczenie.

 

4. Puszczę Augustowską z terenami na północy łączy wiele naturalnych korytarzy o kierunku N-S. Są to głębokie obniżenia rynnowe z ciągami jezior, połączonymi ciekami, z licznymi łęgami, zbiorowiskami zaroślowymi, szuwarami na podłożu torfowym. Są to prawdziwe, najbardziej uniwersalne korytarze ekologiczne, z których od tysięcy lat korzysta większość grup systematycznych zwierząt. Dolinę Rospudy, a właściwie cały cypel lasów nadleśnictwa Szczebra, który pokrywa się dokładnie ze szlakiem sandrowym Rospudy, należy traktować jako lokalny korytarz ekologiczny, sprzyjający migracji i wymianie gatunkowej pomiędzy rejonem Puszczy Augustowskiej oraz większymi kompleksami leśnymi na północy regionu – Puszczą Romincką i Borecką.

Wariant „Chodorki”, który omijając obszar Natury 2000, ma „ratować” dolinę samej Rospudy, przetnie ją w najbardziej newralgicznym miejscu w rejonie wsi Chodorki (zał. 1). W tym miejscu trasa przetnie właściwie dwa korytarze: dolinę Rospudy, która biegnie w kierunku Puszczy Rominckiej i jej prawy dopływ stanowiący odrębny korytarz, biegnący na zachód, łączący się z korytarzem ekologicznym Rajgród – Gołdap (Zwierzęta a drogi.Jędrzejewski W.,. Nowak S., et all. 2004). Obie doliny powinny być przekroczone estakadami o łącznej szerokości około 300-400 m. Projektowana trasa przylega bezpośrednio do obszaru Natura 2000 i musi być rozpatrywana m.in. w kategoriach wpływu na bliskie sąsiedztwo oligotroficznego jeziora Ślepe z zespołem torfowisk wysokich. W rejonie wsi Chodorki dojdzie do skumulowanego oddziaływania na korytarz ekologiczny Rospudy licznych dróg: projektowanej trasy, istniejącej drogi Dowspuda-Chodorki i drogi lokalnej Sucha Wieś-Chodorki-Kurianki. W rejonie Chodorek dolina jest całkowicie wylesiona, co powoduje, że szeroki na kilka kilometrów leśny korytarz ekologiczny w dolnym biegu Rospudy (wariant IV), w rejonie Chodorek zostaje zredukowany do szerokości samej doliny. O ile w dolnym biegu rzeki przejście estakadą stanowi pewne upośledzenie funkcji korytarza (przy znacznej liczbie przejść dla zwierząt i stosunkowo dużej swobodzie przemieszczania się licznej grupy gatunków leśnych), to wybudowanie drogi ekspresowej w rejonie Chodorek spowoduje dosłownie „zakorkowanie” tego korytarza. Jest mało prawdopodobne, aby przy jakichkolwiek rozwiązaniach technicznych udało się osiągnąć w tym rejonie taki poziom drożności korytarza, jaki charakteryzuje planowane przejście w wariancie przez Puszczę Augustowską. W tej sytuacji dojdzie do całkowitego zamknięcia korytarza i jego dysfunkcji.

Przecięty też zostanie korytarz leśny, jaki tworzą lasy Osińska Buda i Las Podwysoczański, pozostające w ścisłym związku funkcjonalnym z doliną Szczeberki. Lasy te z racji swojego przebiegu NNW-SSE są już wielokrotnie przecięte innymi drogami oraz linią kolejową (tu też można mówić o efekcie kumulacji niekorzystnych zjawisk związanych z zagęszczonym  przebiegiem linii komunikacyjnych).

Kluczowe znaczenie dla utrzymania drożności korytarza Rospudy w wariancie IV ma zaplanowana estakada przechodzącą przez dolinę Rospudy o długości ok. 517 m i wysokości od 7,0 m do 11,35 m, ma ona bardzo istotne znaczenie ekologiczne. Jest to rozwiązanie optymalne, które w największym stopniu minimalizuje negatywne skutki obecności drogi (W. Jędrzejewski inni 2005). W fazie eksploatacji obwodnicy migracja zwierząt doliną Rospudy i poprzez cały kompleks leśny będzie możliwa, gdyż projektowana estakada, o znacznej wysokości i szerokim rozstawie 10 podpór mostowych (co 50 m) wraz z systemem dodatkowych przejść dla dużych ssaków, pozwolą na dość swobodne przemieszczanie się zwierząt.

 

5. Załączone do odwołania opracowania kartograficzne WWF i opisowe roślinności nie wnoszą żadnej nowej informacji do już istniejącej i nie dokumentują sytuacji na trasie wariantu „Chodorki”. Zestawienie wyników badań terenowych wykonanych przez WWF oraz wykonanych w ramach raportów OOŚ wskazuje, że w wypadku tych drugich nastąpił znaczący przyrost informacji w zakresie wiedzy o rozmieszczeniu gatunków, co ilustruje tabela: